قدس آنلاین- روحت که خسته می‌شود، دلت که می‌گیرد، جانت که ملول می‌شود، دنبال خلوتی می‌گردی که به تو آرامش بدهد. سایه‌ساری که بتوانی در سایه آن روحی تازه کنی و برای دقایقی از دنیا و مشغله‌ها و شلوغی‌هایش دور شوی و شاید هم نقبی به فراسوی آسمان کبود این دنیا بزنی و پروازی به سمت آسمان‌های آبی‌تر داشته باشی!

گاهی این گوشه دنج را در زاویه‌ای از خانه خود می‌یابی و گاهی در گوشه مسجدی. گاهی هم احساس نیاز می‌کنی در حرمی که صاحبش را امام معصوم و حیّ و حاضر می‌دانی، آیه‌های حضور را تلاوت کنی و پژواک کلمات نورانی او را با گوش دل بشنوی که به سلامت پاسخ می‌دهد و درد دل‌هایت را می‌شنود و بر زخم‌های جانت، مرهم تسکین و تسلی می‌گذارد. اینجاست که با خود زمزمه می‌کنی:

اَشْهَدُ اَنَّکَ تَشْهَدُ مَقامیَ وَ تَسْمَعُ کَلامِی وَ تَرُدُّ سَلامی...

به خودت که می‌آیی، تصویر شکسته‌ات را در دل آیینه‌های دارالاجابه می‌بینی که به عدد بی‌نهایت تکثیر شده و هر کدام در حال گفتن ذکری با ملکوتیان هستند. حالا روحت سبک شده و احساس می‌کنی روشن شده‌ای. حس می‌کنی گرد و غبار دلتنگی و خستگی از جسم و جانت زدوده شده و به آرامش رسیده‌ای...

* نقش زیارت در آرامش انسان

«زیارت» نقش بسزایی در آرامش انسان دارد. آن هم در دنیای شلوغ و ناآرام امروز. این یک ادعا از جانب دینمداران نیست، بلکه پژوهش‌های علمی روز هم آن را اثبات کرده است.

یک پژوهش دانشجویی که نتایج آن سال گذشته منتشر شده است، نشان می‌دهد زیارت و به طور خاص زیارت «امام رضا(ع) » به عنوان یک رفتاردینی، از طریق ایجاد پیوندهای عاطفی و معنوی بین زائران و اولیای الهی، موجب کاهش اثرات منفی احساس تنهایی شد. این پژوهش که از سوی تنی چند از استادان دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه قرآن و حدیث تهیه و راهبری شده است تأکید می‌کند «احساس تنهایی» همیشه دارای ابعاد منفی نیست، بلکه در بسیاری موارد آثار مثبت دارد و این درست همان نقطه‌ای است که «زیارت» به عنوان یک مفهوم ناب معنوی می‌درخشد.

وقتی زائر با زیارت شونده خلوت می‌کند، در ساحل تنهایی دو نفره‌اش با او، خداوند هم حضور دارد و حضور پررنگ اوست که همه گره‌ها را از زندگی زائر تشنه‌کام باز و او را سیراب می‌کند.

* معصوم(ع) دارای بالاترین درجه آرامش است

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان در این باره می‌گوید: وقتی شما به حضور یک انسان بزرگ و والامقام می‌روید، تحث تأثیر جاذبه شخصیتی او قرار می‌گیرید. حالا اگر این شخصیت یک امام معصوم باشد بی گمان این تأثیرگذاری بسیار عمیق‌تر خواهد بود. به قول شاعر:

باده دردآلودتان مجنون کند

صاف اگر باشد ندانم چون کند

از آنجا که ما شیعیان معتقدیم معصومین(ع) زنده هستند و ارواح مطهر آن‌ها شاهد و ناظر ما هستند و سلام ما را می‌شنوند و پاسخ می‌دهند، اثرپذیری زائران از ذوات مقدس معصومین(ع) بسیار افزایش می‌یابد. یکی از مهم‌ترین آثاری که حضور زائران در حرم‌های شریف معصومین(ع) و حتی دیگر بزرگان دینی دارد، همین آرامش روحی است، زیرا امام معصوم یا ولی خدا خودش دارای بالاترین سطح آرامش و طمأنینه باطنی است و کسی که با اخلاص در حضور ایشان قرار می‌گیرد، از این آرامش و طمأنینه الهی برخوردار می‌شود و آن را دریافت می‌کند.

آیت‌الله محمدحسن خزاعی می‌افزاید: ما در زیارت حضرت امام رضا(ع) عرض می‌کنیم: اَشْهَدُ اَنَّکَ تَشْهَدُ مَقامیَ وَ تَسْمَعُ کَلامِی وَ تَرُدُّ سَلامی یعنی شهادت می‌دهیم مولای من، شما شاهد حضور ما هستید و کلام ما را می‌شنوید و سلام ما را پاسخ می‌دهید، بنابراین، این اعتقاد ما به زنده بودن و عصمت امام معصوم(ع) سبب اثرپذیری بیشتر ما می‌شود. از طرفی حضور در برابر معصوم موجب می‌شود از بار غفلت‌های ما کاسته شود و این خود سبب سبکی و آرامش انسان می‌شود.

* محل رفت و آمد ملائکه الهی

این مفسر قرآن کریم با اشاره به اینکه احادیث ما تصریح دارند که در چنین اماکنی، ملائکه الهی رفت و آمد دارند، تصریح می‌کند: حضور ملائکة الله موجب نورانیت مشاهد معصومین(ع) می‌شود و این موضوع نیز در اثرگذاری این اماکن مقدس نقش دارد. همچنان که در نقطه مقابل، حضور شیاطین در مکان‌ها و مجالس شیطانی و اهل گناه موجب تکدر، سیاهی و سنگینی روح انسان می‌شود.

آیت‌الله خزاعی با بیان اینکه مشاهد مقدسه معصومین(ع) پنجره فیض الهی بر روی زمین هستند، تأکید می‌کند که زائران باید دقت کنند برای بهره‌مندی بیشتر از این انوار الهی با آمادگی قلبی و قبلی و با طهارت ظاهر (غسلِ زیارت، وضو و لباس تمیز) به این اماکن مقدس بروند تا به طهارت باطنی دست پیدا کنند. زائران باید حقوق زائران دیگر را هم رعایت کنند و بدانند همه نقاط حرم‌های مطهر، «حرم» به شمار می‌آیند و برای رسیدن به ضریح نباید سبب آزار دیگران شد و حقوق دیگر زائران را زیر پا گذاشت. همچنین باید دقت کنند که نماز زیارت باید فقط با قصد قربت و برای خدا خوانده و ثواب آن به معصومین(ع) هدیه شود.

* زیارت یک نیاز است

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران نیز می‌گوید: برای معتقدان، زیارت از یک نیاز، تکانه و بعثت درونی برای زیارت آغاز می‌شود. به عبارتی دیگر، انسان‌ها در درون نظام‌های اعتقادی به گونه‌ای جامعه پذیر شده و اعتقادات به مکان‌های مقدس را دریافت می‌کنند که زیارت برای آن‌ها به یک نیاز معنوی و دینی تبدیل می‌شود. بنابراین، زائران در طول سال احساس نیاز کرده و خواهان انجام این سفر آفاقی هستند، پس می‌توانیم از منظر انسان‌شناختی از زیارت به عنوان امری انسانی و به مثابه یک نیاز برای معتقدان یاد کنیم.

دکتر حسن محدثی می‌افزاید: اما در کنار زیارت، «نهاد» هم شکل می‌گیرد و زیارت نهادینه می‌شود. بنابراین مناسک و هنجارهایی حول و حوش زیارت شکل می‌گیرند که اگر رعایت نشود کسانی نسبت به انجام آن تذکر می‌دهند. مانند مسئله پوشش و حجاب زائران زن. پس زیارت از یک خواست و نیاز درونی که قالب ندارد به یک زیارتِ هنجارمند، جامعه پذیر و تربیت شده تبدیل می‌شود و آداب و رسوم ویژه‌ای پیدا می‌کند. کتب منتخب زیارات مجموعه‌ای از این هنجارها و آداب است که به زائر می‌گوید چگونه رفتار کند و چه دعاهایی بخواند.

* فقر زائر در برابر امام

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد با اشاره به شور و حال زائران در حرم و بخصوص در اطراف ضریح می‌گوید: من احساس می‌کنم این مطالبه شدید و خواهندگیِ تشنه‌کامانه از یک امر وجودی حکایت دارد که تنها نیازی معتقدانه و بر اساس باور نیست؛ بلکه از نوعی حرمان و فقر حکایت دارد. آن هم نه محرومیت و فقری مادی، که فقر وجودی و در معنای قرآنی آن؛ و این خلاف آن چیزی است که جامعه شناسان دین از فقر اقتصادی به عنوان عامل دینداری سخن می‌گویند. به نظر من اساساً انسان‌ها احساس می‌کنند در این جهان به یک پناه و پشتیبان مهربان نیاز دارند تا ما موجودات نیازمند را از بی پناهی دربیاورد و این فقر و نیازمندی وجودی است که زیارت را به یک خواست تبدیل می‌کند.